البته در ابتدا باید معنای دقیق رسانه را بازگو کنیم؛ در لغت نامه به معنای«هر وسیله که مطلب یا خبری را به اطلاع مردم برساند مانند رادیو، تلویزیون، روزنامه»آمده؛که امروزه رسانه ها خود انواع و اقسامی پیدا کرده اند. من جمله رسانه های دیداری، نوشتاری و... که در کل بحث صحبت ما کلیه رسانه های گروهی می باشد که می توانند به خاطر گستره نسبتاً وسیعی که دارند، نقشی ارزنده در پیشگیری از وقوع جرم و آسیب های اجتماعی ایفا کنند. مانند مطبوعات، رادیو و تلویزیون.
بدون شک اطلاع رسانی و ارتقای سطح آگاهی های عمومی شهروندان می تواند در پیشگیری از وقوع جرم و کاهش آسیب ها و ناهنجاریهای اجتماعی موثر باشد. به همین خاطر اصحاب رسانه و مطبوعات می توانند در این زمینه پیشگام بوده و رسالت خود را به نحو مطلوب انجام دهند.
در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه معمولاً شهروندان از آمار دقیق جرایم به نحو مقتضی و منطقی مطلع و آگاه می شوند؛ برهمین اساس مراقبت ها و صیانت از اموال و جان خود و اطرافیان را افزایش می دهند. حال اگر سیمای جنایی هر شهر براساس مناطق جرم خیز و اماکن آلوده درست تبیین شود، برنامه ریزی برای برخورد و پیشگیری اصولی و صحیح نیز هدفمند خواهد شد. مسئله ناامنی و احساس ترس ناشی از پدیده مجرمانه از موضوعات شناخته شده در جامعه شناسی جنایی است و رشد بزهکاری بی تردید یکی از مسائل و معضلات جدی اجتماعی است. بنابراین صفحه حوادث روزنامه های کثیرالانتشار که یکی از صفحات پربیننده و جذاب هستند، می توانند القاکننده ناامنی، احساس ترس و غیره باشند یا بالعکس می توانند در پیشگیری از وقوع جرم و اطلاع رسانی نیز موثر باشند. بنابراین ضروری است سیاست های مدرن رسانه ای تعبیه گردد و حدود و ثغور نقش رسانه ها در کنترل اجتماعی و پیشگیری از جرایم و مبارزه با آن مشخص شود.
از طرفی بین رسانه ها باید قائل به تفکیک شد. بعضی ها مخل نظم و امنیت عمومی و اجتماعی می باشند که باید با آنها برخورد قانونی شود و از سوی دیگر به الگودهی رسانه های امنیت گستر باید توجه بیشتر شود و به عبارتی بعضی مطبوعات احساس امنیت، اطلاع رسانی و ارتقای سطح آگاهی های عمومی را افزایش می دهند. به همین خاطر باید رسانه ها و مطبوعات با حقوق و تکالیف خود در قانون اساسی، قانون مطبوعات، حقوق رسانه ها و ابهامات و ضعف های قانونی بین مرز بازدارندگی از بزه و تشویق به بزهکاری آشنا شوند و نقاط مثبت عملکرد آنها در بحث اطلاع رسانی و پیشگیری از وقوع جرم تقویت و نکات منفی عملکرد نیز پس از بررسی های کارشناسان، کاهش یابد. البته این امر نیاز به آسیب شناسی جدی دارد.
هر چه ارتباط بین قوه قضائیه و اصحاب رسانه و مطبوعات تقویت شود و اخبار به موقع و مناسب و دقیق و هدفمند اطلاع رسانی شود، میتواند موثر و مفید فایده واقع شود و بعضی از رسانه ها از اخبار تصنعی یا اخباری که دلیل واقعی برای وجود آن ندارد، خودداری نمایند. رسانه ها و مطبوعات باید با اطلاع کافی و وافی از اولویت جرایم، آسیب ها و ناهنجاری ها و جرایم سازمان یافته و باندی به موقع و مناسب اطلاع رسانی نمایند به طوری که جنبه بازدارندگی آن بر جنبه تشویق به بزهکاری ارجحیت داشته باشد و هم اصحاب رسانه و مطبوعات از تکنیک های خاص رسانه ای استفاده و جذابیت صفحه حوادث را حفظ و طوری عمل نمایند که جنبه جرم زدایی بر جرم زایی غلبه نماید. تأثیراتی که رسانهها، خبرنگاران و جراید می‌توانند در مقوله جرم‌زدایی داشته باشند حائز اهمیت است و می‌توان ادعا کرد که رسانهها مهمترین ابزار نظارتی در جامعه میباشند. اگر در پیشگیری از وقوع جرم کوشش و تلاش مضاعف به عمل نیاید این امکان وجود دارد که انحراف در جامعه ریشه‌دار شده و توسعه پیدا کند که بعدها نتوان به آسانی آن را مهار کرد!
اطلاع رسانی که یکی از بارزترین نقش رسانهها می باشد نقش ارزنده ای در آگاهی و معلومات عمومی افراد جامعه دارد؛ همانطور که واقفیم ریشه اکثریت جرائم و آسیب ها جهل است، زیرا بسیاری از افراد اطلاع ندارند چه موضوعی جرم است و عمده علت این ناآگاهی، نارسایی و بحث اطلاع‌رسانی است که در این‌جا می‌توان نقش برجسته رسانهها را در این زمینه مورد توجه قرار داد.رسالت رسانهها ارتقای معلومات عمومی افراد و آموزش عمومی است و آموزش عام و همگانی در جهت جامعه‌پذیری و اجتماعی کردن شهروندان از اهم آنهاست.
رسانهها قادرند جنبه‌های ترسانندگی مجازات(ارعاب عمومی) را برجسته کنند تا همگان دریابند بزهکاران و اشخاصی که مرتکب جرم می‌شوند به سزای اعمال خود خواهند رسید. البته باید به این نکته توجه داشت که رسانه‌هاي ارتباط جمعي، پايگاه هاي اطلاع‌رساني هستند كه براي فعاليت مؤثر به امكانات سخت‌افزاري و نيروي انساني ماهر نياز دارند كه تأمين اینها بودجه بالايي نيازمند است؛ رسانهها قبل از هر چيز به مديريت توانمند و آشنا به جديدترين مسائل حوزه فعاليت خود نيازدارند تا با تخصيص بودجه مناسب و گزينش نيروي انساني ماهر به توليد پيام و اطلاعات بپردازند. البته در بین رسانه ها رادیو و تلویزیون از این بابت که دولتی میباشند و گستره و به طبع مخاطبین آنها هم بیشتر می باشد وضعیتشان نسبت به سایر رسانه ها متفاوتتر است و مع الوصف مشکلات کمتری از بابت مخاطب و اطلاع رسانی نسبت به رسانه ای چون مطبوعات (روزنامه، مجله )دارند.
انسان و جهاني كه در آن زندگي مي‌كند، با تمام زشتي و زيباييش از دريچه دوربين(خصوصاً رسانه های تصویری) قابل نمايش است. ثبت لحظه‌هاي جنايت، گزارش انگيزه‌هاي جرم، روايت وقايع مجرمانه از زاويه ديد بزهكار، بزه‌ديده، مجري نظم و امنيت اجتماعي و افكار عمومي، انعكاس تضادهاي اجتماعي، شكافهايي كه هرلحظه تعميق مي‌شود و هويتهايي كه بر تضاد و فاصله مبتني است، نمايش گروههاي كور جامعه، انعكاس دردهاي تازه و زخمهاي كهنه، ارائه تلاش سياستگذاران جنايي و امنيتي براي مقابله با جرم و افزايش امنيت، همه وهمه‌كار دوربين رسانه است، اما وانماياندن چهره انسان به او، واكنشهاي مختلفي پديدمي‌آورد: گاه خشم و غضب مي‌آفريند و گاه اميد و آرامش مي‌بخشد؛ اينجاست كه اين تيغ دو لبه بايد به دست كسي سپرده شود كه خرد و شجاعتش همسنگ باشد.
رسانه‌هاي گروهي نه تنها درشكل دادن تعاريف از جرم و كنترل كردن جرايم تأثير دارند، بلكه در عين حال در مورد ايجاد تغييرات قانوني لازم و نيز اجباري كردن دوباره برخي از شيوه‌هاي حفظ نظم نقش مهمي را ايفا مي‌كنند. در این راستا باید تعاملی سازنده و منطقی بین رسانه و قوه قضاییه جهت از بین بردن جرم واقع گردد؛ همانطور که قوه قضائیه مطابق بند5 اصل 156 قانون اساسی به «اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» موظف شده است، همسو با سیاستهای ایجابی سازمان صدا و سیما و نیز مطبوعات و سایر رسانه ها، باید از این ظرفیت های قانونی استفاده بهینه کند؛ به ویژه با عنایت به اصل175 قانون اساسی که مقرر میدارد: «شورایی مرکب از نمایندگان رئیس جمهور و رئیس قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی (هرکدام دو نفر) نظارت بر این سازمان خواهد داشت.»
ادامه دارد...